महामृत्युञ्जय मन्त्रको रचना कसरी भयो ? किन भनिन्छ मृत्युबाट बच्ने मन्त्र ?

महामृत्युञ्जय मन्त्रः हिन्दू धर्ममा भगवान शिवलाई सबै देवताहरूमध्ये सर्वोच्च स्थान दिइएको छ, त्यसैले उनलाई देवताहरूको देवता महादेव भनिन्छ । शास्त्रहरूमा भगवान शिवलाई प्रसन्न पार्न धेरै चमत्कारी मन्त्रहरूको उल्लेख गरिएको छ । यी मध्ये एक महामृत्युञ्जय मन्त्र हो । यो मन्त्र धेरै शक्तिशाली मानिन्छ । भनिन्छ, यदि कुनै व्यक्ति भयमुक्त, रोगमुक्त जीवन चाहन्छ भने उसले ‘महामृत्युञ्जय मन्त्र’को जप गर्नुपर्छ । यो मन्त्र यति प्रभावकारी मानिन्छ कि जप गरेर धेरै गम्भीर रोगहरू पनि निको हुन्छ । साथै यो मन्त्रको नियमित जप गर्नाले अकाल मृत्युको भय हट्छ । यो मन्त्रको जप गर्नेलाई यमराजले पनि कुनै कष्ट दिदैनन् । यस्तो अवस्थामा महामृत्युञ्जय मन्त्रलाई किन यति प्रभावकारी मानिन्छ र यो महामन्त्रको रचना कसरी भयो, हामी जानौं ।

महामृत्युञ्जय मन्त्रको उत्पत्ति कसरी भयो ?
पौराणिक कथा अनुसार मृकण्डु नामक ऋषि थिए जसले भगवान शिवलाई सन्तान प्राप्त गर्नको लागि कठोर तपस्या गरेका थिए । आफ्नो भक्तको तपस्याबाट प्रसन्न भई भगवान शिवले ऋषि मृकन्दुलाई आफ्नो इच्छा अनुसार पुत्र र सन्तान प्राप्त गर्ने वरदान दिए । केही समय पछि, ऋषि मृकन्दुले एक पुत्र, रत्न प्राप्त गरे । छोराको जन्मपछि ऋषिहरूले यो बच्चाको उमेर १६ वर्ष मात्र हुने बताएका थिए । यो सुनेर ऋषि मृकन्दु दुःखी भए । आफ्नो पतिलाई चिन्ताले घेरिएको देखेर ऋषि मृकन्दुकी पत्नीले उनिलाई दुःखको कारण सोधिन् र उनले सम्पूर्ण कथा सुनाइन् । यसबारे उनकी पत्नीले भगवान शिव प्रसन्न भए यो संस्कार पनि स्थगित गर्ने बताइन् । यसपछि ऋषिले छोराको नाम मार्कण्डेय राखे । मार्कण्डेय पनि शिवको भक्त थिए र सधैं शिवको भक्तिमा मग्न थिए । समय बित्यो र मार्कण्डेय हुर्किए । जब समय नजिक आयो, ऋषि मृकन्दुले आफ्नो छोरा मार्कण्डेयलाई आफ्नो छोटो जीवनको बारेमा बताए ।

यसपछि माता–पिताको दुःख हटाउन र भगवान शिवबाट दीर्घायुको वरदान प्राप्त गर्न मार्कण्डेयले भगवान शिवको पूजा गर्न थाले । भगवान शिवको पूजा गर्न मार्कण्डेयले महामृत्युञ्जय मन्त्रको रचना गरे र शिव मन्दिरमा बसेर निरन्तर जप गर्न थाले । त्यसपछि मार्कण्डेयले आफ्नो जीवन पूरा गरे, यमदूत उनको प्राण लिन आए । तर त्यस समयमा मार्कण्डेय भगवान शिवको तपस्यामा मग्न थिए । यो देखेर यमदूत यमराजकहाँ गए र सम्पूर्ण कथा सुनाए । त्यसपछि यमराज आफै मार्कण्डेयको प्राण लिन आए । आफ्नो ज्यान लिन मार्कण्डेयलाई पासो हाल्ने बित्तिकै बालक मार्कण्डेय शिवलिङ्गमा टाँसिए र संयोगवश शिवलिङ्गमा यमपासो खस्यो ।

यमराजको यसतो कार्यले आक्रोशमा भगवान शिव अत्यन्त क्रोधित भए र आफ्नो भक्तको रक्षा गर्न यमराज समक्ष उपस्थित भए । त्यसपछि यमदेवले उनलाई विधिको शासनको सम्झना गराए तर भगवान शिवले मार्कण्डेयलाई दीर्घायुको आशीर्वाद दिएर कानून परिवर्तन गरे । यसरी भगवान शिवको भक्तिमा मग्न भएर मार्कण्डेयले महामृत्युञ्जय मन्त्रको रचना गरे र भगवान शिवले यमराजबाट आफ्नो प्राणको रक्षा गरे । यही कारणले गर्दा महामृत्युञ्जय मन्त्रलाई मृत्युलाई रोक्ने मन्त्र भनिन्छ ।

महामृत्युंजय मन्त्र
ओम त्र्यम्बकम यजमाहे सुगंधी पुष्टीवर्धनम् ।
उर्वरुकमिव बन्धनन् मृत्युोर्मक्षिय ममृतत् ।