अमेरिकी चुनावको विश्लेषण गर्नुअघि कबीरदाससँग माफी मागदै कविता यहाँ प्रस्तुत छ :
कमला, ट्रम्प दोऊ खड़े, काके करूं सखाय ।
बलिहारी ट्रम्प आपनो, जिन अमरीका दियो दिखाय ।
अर्थः कवि भन्छन् डोनाल्ड ट्रम्प र कमला ह्यारिस दुबै मेरो अगाडि उभिरहेका छन् र यो निर्दोष नेपालीलाई कोसँग मित्रता गर्ने दुविधा छ । त्यसपछि सत्यको उज्यालो उनको अगाडि आउँछ र उनी भन्छन् जय ट्रम्प साहेब, जसले सारा संसारलाई अमेरिकाको वास्तविक अनुहार देखाएको छ ।
डोनाल्ड ट्रम्पजस्ता बलियो सोच भएका व्यक्ति विश्वकै शक्तिशाली राष्ट्रको राष्ट्रपति भएमा विश्वमा कस्तो प्रभाव पर्ला भन्ने चिन्ता गर्न सक्छौँ ? तर सत्य यो हो कि हाम्रो चिन्ताले केहि पनि मद्दत गर्दैन । जे होस्, जो अमेरिकी राष्ट्रपति बनोस्, यसले हामीजस्ता देशलाई खासै फरक पार्दैन । अमेरिकी चुनावमा तेस्रो परिप्रेक्ष्य हुन सक्छ, एक विशिष्ट नेपाली परिप्रेक्ष्य । अब्दुल्लाको अपरिचितसँगको बिहेमा पागल बन्नुको सट्टा यो चुनाव र परिणामलाई टाढाबाट हेरौं र सिकौं । अमेरिकाको चुनावी उथलपुथलका कारण अमेरिकी सपनाको सुनौलो पर्दा एकाएक खसेको छ र त्यसको फाइदा उठाउने र सारा विश्वलाई प्रजातन्त्रको प्रचार गर्ने स्वर्गको यथार्थ हेर्ने मौका गुमाउनु हुँदैन ।
यस परिप्रेक्ष्यमा हेर्दा डोनाल्ड ट्रम्प नामका एकजना सज्जन मानिस अगाडि छन्, जसको साथमा आधा अमेरिका उभिएको छ, आधाभन्दा बढी गोरा र पुरुष मतदाता उभिएका छन्, एलोन मस्कजस्ता धनी व्यक्तिहरू उभिएका छन् । यो भद्रको कुंडली हेर्दा थाहा हुन्छ कि संसारमा त्यस्तो कुनै कुकर्म छैन जसबाट उनी टाढिएका छन् । घरजग्गा र निर्माण व्यवसायबाट ६६० करोड डलर (लगभग ५५ हजार करोड रुपैयाँ)को साम्राज्य निर्माण गरेका डोनाल्ड ट्रम्प कर छलीमा फसेका छन् । आफ्नो व्यवसाय बाहेक उनी खुलेआम झुट र घृणाको व्यापार गर्छन् । गैर–गोरा आप्रवासीहरूको बारेमा खुला रूपमा अफवाहहरू फैलाउन पनि पछि हट्दैनन । भर्खरै उनले अमेरिका आएका मेक्सिकन आप्रवासीहरूले कुकुर र बिरालो खाइरहेको बताएका थिए । कुरा झूटो सावित भयो तर ट्रम्पले सत्य र झुट छुट्याएनन् । अमेरिकी मिडियाले ट्रम्पको झूटलाई झूट भन्न हिचकिचाउँदैन ।
बहुप्रतीक्षित अमेरिकी राष्ट्रपति चुनाव नोभेम्बर ५ मा समाप्त भयो र पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प, ७८, ह्वाइट हाउस विजयी भए र यो उनको दोस्रो इनिङ्स र असाधारण पुनरागमन हुनेछ । उनी अमेरिकाको ४७ औं राष्ट्रपति हुनेछन् । अमेरिकामा अन्तिम मतगणना हुनुअघि नै ट्रम्पको चुनावी प्रदर्शनको प्रतिक्रिया आउन थालेका थिए । जारी बहुमुखी युद्धको सामना गर्न इजरायलले उत्साह देखायो । अन्य, जस्तै युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
यसको विपरित, अमेरिकाका केही लामो समयदेखि युरोपेली सहयोगीहरूले चुनावी नतिजाको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेनन् । यो नङ काट्ने जस्तै प्रतिक्षा थियो । उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिस र डोनाल्ड ट्रम्प चुनावमा लगभग बराबरीमा थिए, तर एक्कासी सस्पेंस बढ्यो । दौड केही स्विङ राज्यहरूमा सीमित हुने सम्भावनाले थप प्रत्याशा बढाएको छ । ट्रम्पले कमला ह्यारिसलाई हराएर डेमोक्र्याटलाई ह्वाइट हाउसबाट हटाउने वाचा गरेका थिए । कमला ट्रम्पसँग हारिन जसरी हिलारी क्लिन्टनले २०१६ मा हारिन् । क्लिन्टन राष्ट्रपतिका लागि उनको पार्टीले मनोनयन गरेको पहिलो महिला थिइन् ।
ट्रम्पले विगत २० वर्षमा कुनै पनि रिपब्लिकन उम्मेद्वारको तुलनामा मतदाताहरूको धेरै विविध समूहलाई आकर्षित गरे, यद्यपि उनले जातीय आरोप र आप्रवासीहरूलाई आक्रमण गर्ने अभियान चलाए । ट्रम्पको चुनाव राष्ट्रिय मात्र होइन, विश्वव्यापी घटना हो । यसको प्रभाव अमेरिकी राजनीतिमा मात्र नभई विश्वव्यापी मामिलाहरूमा पनि पर्नेछ, विशेष गरी चलिरहेको मध्यपूर्व र युक्रेनी द्वन्द्वमा ।
ऐतिहासिक चुनावले एक महिलालाई ह्वाइट हाउसको अध्यक्षताको अवसर अस्वीकार गरेको छ । उपराष्ट्रपति निर्वाचित जेडी भान्सको भारतीय सम्बन्ध रहेका व्यक्ति हुन । उनकी श्रीमती उषा भारतीय हुन् । विगत २० वर्षमा, राष्ट्रव्यापी लोकप्रिय मत जित्ने सबैभन्दा हालको रिपब्लिकन राष्ट्रपति पदका उम्मेद्वार २००४ मा जर्ज डब्ल्यू बुश थिए । यो ऐतिहासिक सन्दर्भ महत्त्वपूर्ण छ भने यसले अमेरिकी चुनावी प्रक्रियाको अद्वितीय प्रकृतिलाई हाइलाइट गर्दछ । २००० मा, उनले इलेक्टोरल कलेज र राष्ट्रपति पद जिते तर अल्गोरको लागि लोकप्रिय भोट हारेका थिए । डोनाल्ड ट्रम्प इलेक्टोरल कलेजमा २७० भन्दा बढी मत प्राप्त गरेर २०१६ मा राष्ट्रपति बनेका थिए ।
यो एक प्रणाली हो जसमा प्रत्येक राज्यलाई जनसंख्याको आधारमा निश्चित संख्यामा मत दिइन्छ । हिलारी क्लिन्टनलाई २.८ मिलियन भन्दा बढी मतले लोकप्रिय भोट गुमाए पनि, प्रमुख राज्यहरूमा ट्रम्पको विजयले उनलाई आवश्यक इलेक्टोरल कलेज भोटहरू दियो । २०२० मा, ट्रम्प जो बाइडेनसँग ७० लाखभन्दा बढी इलेक्टोरल कलेज र लोकप्रिय मतले हारेका थिए । २०२० चुनावको अन्तिम नतिजाहरू चार प्रमुख स्विङ राज्यहरूमा अनुपस्थित मतपत्र प्रक्रियाहरूमा निर्भर छन् – एरिजोना, नेभाडा, पेन्सिलभेनिया, र विस्कन्सिन। यी प्रक्रियाहरू, जसलाई पूरा हुन धेरै दिन लाग्न सक्छ, परिणामको कुञ्जी होल्ड हुन्छ किनभने तिनीहरूले मेल मार्फत पठाइएका मतहरूको वैधता निर्धारण गर्छन् । यो निर्वाचनमा राज्यहरू र तिनीहरूको अनुपस्थित मतपत्रहरू थिए जसले अन्ततः ट्रम्पको विजयको निर्णय ग¥यो ।
ट्रम्पको जितसँगै सम्भावित हिंसाको डर हटेको छ । जनवरी २०२१ मा राष्ट्रपति बिडेनको सपथ ग्रहणको समयमा हुने जस्तो गडबडीको सम्भावना कम छ । शक्ति हस्तान्तरण शान्तिपूर्ण हुने अपेक्षा गरिएको छ, जसले देशमा आश्वासनको भावना ल्याउनेछ । ट्रम्प २०२१ मा ट्रम्पले सत्ताको सहज हस्तान्तरणका लागि तयार थिएनन्, नतिजा निष्पक्ष नभएको र आफूलाई पीडित बनाएर धोका दिएको दाबी गरेका थिए ।
ट्रम्पको विजयको श्रेय उसले सम्बोधन गरेका विभिन्न मुद्दाहरू जस्तै अध्यागमन र अर्थतन्त्रलाई लिन सकिन्छ । यस चुनावमा ट्रम्पले सेतो मत मात्र नभई विभिन्न मतदाताहरूको समूह पनि जितेका थिए, जुन अमेरिकी मतदाताको जटिलता र विविधताको प्रमाण हो । एक्जिट पोलले ट्रम्पका मतदातामध्ये करिब २० प्रतिशत ‘विभिन्न रङ’का मानिस रहेको देखाएको छ । २०१६ मा उनको पहिलो चुनावमा, उनको १३ प्रतिशत मतदाता मात्र ’रङ्गीन’ व्यक्ति थिए । यससँगै वेस्ट भर्जिनिया र ओहायोमा जित हासिल गर्दै रिपब्लिकनले सिनेटमा आफ्नो नियन्त्रण कायम गरेका छन् । यसअघि सिनेटमा डेमोक्र्याटको अलिकति बहुमत थियो । यसले ट्रम्पको कामलाई सहज बनाउनेछ ।
यदि विश्वको छेउमा बसेर अमेरिकी चुनावलाई हेर्ने हो भने, सहजै बुझ्न सकिन्छ कि वास्तविक प्रश्न अमेरिकी चुनाव कसले जित्छ भन्ने होइन । प्रश्न यो छ कि अमेरिकाको चुनाव किन यी विकल्पहरूमा सीमित छ ? डोनाल्ड ट्रम्पजस्तो व्यक्ति दोस्रो पटक राष्ट्रपति किन बन्न पुगे होलान ? के अमेरिकी समाज रातारात यति बिग्रिएको छ ? यसको मतलब यो हो कि हामीले अमेरिकी समाजको सम्पूर्ण सत्य देख्ने मौका अचानक पाएका छौं ? के ट्रम्प औसत अमेरिकीको सुप्त निराशा र अमेरिकी चरित्रको अभिव्यक्ति हो ? वा महान् मानव नेताहरूबाट मुक्त भएर संसारभर औसतताको पूजा गर्ने युग सुरु भएको हो ? जस्तो एरिस्टोटललाई डर थियो : के प्रजातन्त्र मोबोक्रेसीमा परिणत हुँदैछ ?
(लेखक गोल्ड मेडलिष्ट, वरिष्ठ पशु चिकित्सक स्वास्थ्य व्यवस्थापन परामर्शदाता हुन ।)
Add Comment