पत्रकारिता एक महत्त्वपूर्ण र जिम्मेवार पेशा— योगेन्द्र प्रताप शाही

पत्रकारिता एक महत्त्वपूर्ण र जिम्मेवार पेशा हो जसले समाजका घटनाहरू, विचारहरू, र भावना जनताको समक्ष प्रस्तुत गर्ने कार्य गर्छ । पत्रकार बन्ने चाहने व्यक्तिले यो पेशामा गहिरो समझ र प्रशिक्षित हुन आवश्यक हुन्छ । पत्रकारको काम मात्र खबरहरू साँचो र निष्पक्ष ढंगले जनताको सामु पु¥याउनु मात्र होइन, समाजलाई प्रभावित गर्ने मुद्दाहरूलाई सार्वजनिक गर्नु पनि हो ।
अब पत्रकार बन्ने चाहने व्यक्तिले कस्ता कुरामा ध्यान दिनुपर्छ भन्ने बारे विस्तृत जानकारी हेरौँ ।

☞ १. पत्रकारको प्रमुख उद्देश्य (Main Purpose of Journalism)
पत्रकारको मुख्य उद्देश्य समाजलाई तथ्यात्मक र निष्पक्ष जानकारी दिनु हो । यसको लागि पत्रकारले घटनालाई साँचो, न्यायपूर्ण र पारदर्शी तरिकामा प्रस्तुत गर्नु पर्छ । पत्रकारिता जनताको अधिकार र हितका लागि काम गर्नुपर्ने एक सशक्त औजार हो । समाजमा भइरहेका घटनाहरूलाई जनतासम्म पुर्याउनु र त्यसमाथि समाजमा भएको असर र परिणामको गहिरो विश्लेषण गर्नु पत्रकारको कर्तव्य हो ।

☞ २. पत्रकारिता के हो? (What is Journalism)
पत्रकारिता भनेको सूचना सँगाल्ने, विश्लेषण गर्ने र वितरण गर्ने प्रक्रिया हो । यसमा समाचार लेखन, रिपोर्टिङ, स्तम्भ लेखन, खोजी पत्रकारिता, अन्तरवार्ता, र अन्वेषणात्मक पत्रकारिता जस्ता विविध विधिहरू समावेश छन् । यसको मुख्य उद्देश्य भनेको जनतालाई विश्वसनीय र साँचो जानकारी उपलब्ध गराउनु हो ।

☞ ३. पत्रकारिता केयर शब्द (Journalism Key Terms)
पत्रकारिता सम्बन्धी केहि प्रमुख शब्दहरू छन्, जसको ज्ञान पत्रकारलाई बुझ्न महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।
निष्पक्षता (Objectivity) : पत्रकारको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण गुण भनेको निष्पक्ष रहनु हो । यसले लेख्ने वा रिपोर्ट गर्ने व्यक्तिको व्यक्तिगत धारणा वा विचारहरू समाचारमा ल्याउनु हुदैन ।

समाचार (News) : यस्तो जानकारी जसले समाजमा चासोको विषय पैदा गर्छ । समाचार भनेको घटना, तथ्य वा विचारहरूको साझा जानकारी हो ।
इन्भेस्टिगेटिभ जर्नलिजम (Investigative Journalism) : यसमा पत्रकारले गहिरो अध्ययन र अन्वेषण गरेर कुनै विशेष मुद्दामा आधारित रिपोर्ट तयार गर्छन् ।
रिपोर्टिङ (Reporting) : कुनै घटनाको रिपोर्ट तयार गर्नका लागि आवश्यक तथ्यहरू सङ्कलन गर्नु र त्यसलाई योग्य तरिकामा प्रस्तुत गर्नु हो ।
स्वतन्त्रता (Independence) : पत्रकारको काम स्वतन्त्र ढंगले गर्नुपर्छ, जसको अर्थ कुनै बाह्य दबाब वा प्रभावबाट मुक्त रहनु हो ।
साक्षात्कार (Interview) : एक व्यक्तिसँग वा समूहसँग संवाद गरेर जानकारी सङ्कलन गर्नु ।
सम्भाव्य पक्ष (Angle) : कुनै समाचारको विश्लेषण गर्नको लागि अपनाएको दृष्टिकोण ।

☞ ४. पत्रकारको गुण (Qualities of a Good Journalist)
एक पत्रकार बन्नको लागि विभिन्न गुणहरू आवश्यक पर्छ । तीमध्ये प्रमुख गुणहरू यस्ता छन्
साँचो र प्रमाणित जानकारी संकलन गर्ने क्षमताः पत्रकारलाई विश्वसनीय स्रोतबाट जानकारी सङ्कलन गर्न आउनु पर्छ ।
जिज्ञासा र विश्लेषण क्षमताः घटनाहरूको गहिरो विश्लेषण र अन्वेषण गर्नका लागि जिज्ञासा हुनु पर्छ ।
लेखन र संवाद कौशलः साँचो र निष्पक्ष जानकारीलाई पाठकसम्म प्रभावकारी तरिकामा प्रस्तुत गर्न लेखन र संवाद क्षमता महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।
समयको प्रबंधनः समाचारको ताजगी महत्त्वपूर्ण हुन्छ, त्यसैले पत्रकारले समयमै रिपोर्ट तयार गर्नु पर्छ ।
सहानुभूति र संवेदनशीलताः रिपोर्टिङ गर्दा पत्रकारले संवेदनशील मुद्दाहरूको बारेमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ, ताकि समाजमा अन्याय नहोस् ।

☞ ५. पत्रकारिता विधिहरू (Type of journalism)
पत्रकारिताका विभिन्न विधिहरू छन् जसका माध्यमबाट समाचार प्रस्तुत गरिन्छ । प्रमुख विधिहरू निम्नलिखित छन्
न्यूज रिपोर्टिङ (News Reporting) : घटनाहरू र समाचारहरूलाई चाँडो र प्रभावकारी ढंगले प्रस्तुत गर्नु हो। यसमा घटनाको ठाउँ, समय, र मुख्य बिन्दुहरू समावेश गरिन्छ ।
फिचर लेखन (Feature Writing) : यसमा कुनै विशेष विषय वा व्यक्तिको जीवन बारे गहिरो र विस्तृत लेख लेखिन्छ ।
सम्पादकीय लेख (Editorial Writing) : यसमा पत्रकार या संस्थाले कुनै विशेष मुद्दामा आफ्नो विचार व्यक्त गर्छ । यसमा धेरैजसो तथ्यहरूको विश्लेषण गरिन्छ ।
खोजी पत्रकारिता (Investigative Journalism) : यसमा पत्रकारले कुनै मुद्दामा गहिरो अध्ययन र अनुसन्धान गरेर सत्यलाई सार्वजनिक गर्छ ।
रेडियो/टेलिभिजन पत्रकारिता (Broadcast Journalism) : रेडियो र टेलिभिजनमा समाचार प्रसारण गर्ने विधि ।
अनलाइन पत्रकारिता (Online Journalism) : इन्टरनेटमा समाचार, लेख र ब्लगहरू प्रकाशित गर्ने विधि ।

☞ ६. पत्रकारको चुनौतीहरू (Challenges in Journalism)
पत्रकारिता पेशामा केही चुनौतीहरू पनि हुन्छन् जसका बारेमा बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ : स्रोतहरूको विश्वसनीयताः पत्रकारले सँधै सही र साँचो जानकारी प्राप्त गर्न कठिनाइ भोग्न सक्छ । गलत जानकारी दिनाले विश्वासमा कमी आउँछ ।
दबाब र सेंसरशिपः कती पटक सरकार, व्यवसायिक दबाब, या अन्य बाह्य कारणले पत्रकारलाई दबाब दिन सक्छ ।
समयको कमीः समाचार तयारीको प्रक्रिया द्रुत हुनुपर्ने हुँदा पत्रकारलाई सँगै कामको दबाब हुन्छ ।
सामाजिक र राजनीतिक प्रभावः पत्रकारले आफ्नो लेखनमा सधैं समाज र राजनीतिका दबाबबाट मुक्त रहनु पर्छ ।

☞ ७. पत्रकारिता कोड अफ एथिक्स (Journalism Code of Ethics)
पत्रकारिता पेशामा एक सङ्गठित आचार संहिता हुन्छ जसले पत्रकारलाई मार्गदर्शन गर्छ । यसमा केहि प्रमुख बुँदाहरू निम्नलिखित छन् ।
निष्पक्षता र सत्यताः पत्रकारले सधैं सत्य प्रस्तुत गर्नुपर्छ ।
गोपनीयता र जिम्मेवारीः पत्रकारले स्रोतहरूको गोपनीयता कायम राख्नुपर्नेछ ।
समाजको चासोमाः पत्रकारलाई सधैं जनताको चासो र भलाइको लागि काम गर्नुपर्छ ।

पत्रकारिता एक जटिल, तर अत्यन्त महत्त्वपूर्ण पेशा हो । यसले समाजमा सचेतना ल्याउन र जनतालाई साँचो जानकारी प्रदान गर्नको लागि जिम्मेवारी वहन गर्दछ । पत्रकारिता गर्दा साँचो, निष्पक्ष, र जिम्मेवार रहनु पर्छ । यदि तपाईं पत्रकार बन्न चाहनुहुन्छ भने यी सबै सिद्धान्तहरूको पालन गर्नु पर्छ, र समाजको सुधारमा सकारात्मक भूमिका खेल्न प्रयास गर्नु पर्छ ।