नेपालले २०६५ सालमा एक ऐतिहासिक घटनाक्रमअन्तर्गत लोकतान्त्रिक आन्दोलनबाट राजतन्त्रको अन्त्य गरी गणतन्त्रको स्थापना गरेको थियो । तर, वर्तमान समयमा नेपाली जनमानसमा राजतन्त्रको पुनःस्थापनाको माग फेरि उठ्न थालेको छ । यो माग पछाडि केवल भावनात्मक आवद्धता मात्र होइन, बरु ऐतिहासिक, सामाजिक र राजनीतिक कारणहरू पनि लुकेका छन् ।
नेपालको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि राजतन्त्रसँग घनिष्ठ रुपमा जोडिएको छ । नेपाल एक ऐतिहासिक राष्ट्र हो, जसले शाह राजवंशको नेतृत्वमा एकीकरणको प्रक्रिया सम्पन्न गरेको थियो । पृथ्वीनारायण शाहले छुट्टिएका राज्यहरूलाई एकीकृत गरी नेपालको रूपमा निर्माण गरेका थिए । त्यसैले नेपाली जनताको मान्यता छ कि राजतन्त्रले नेपाललाई एकताबद्ध राख्न सक्छ । यसका साथै राजा एउटा गरिमामय र एकताको प्रतीक मानिन्छ, जसले राष्ट्रिय गर्व र सांस्कृतिक पहिचान बहाल राख्न सक्छ ।
आज नेपालमा गणतन्त्र भए पनि राजनीतिक अस्थिरता र भ्रष्टाचारको समस्या दिनानुदिन चरम रुपमा बढ्दै गएको छ । गणतन्त्रको स्थापनापछि जनताले राम्रो सरकार, स्थिरता र भ्रष्टाचारविरुद्धको लडाइँको आशा गरेका थिए, तर वास्तविकता भने फरक देखिएको छ । ललिता निवास, सुन तस्करी, भुटानी शरणार्थी मुद्दा, गिरि–बन्धु टी–स्टेट, वाईडबेडी जस्ता अनेकौं विवादहरूले गणतन्त्रको प्रतिष्ठा झिकि सकेको छ । गणतन्त्रमा नातावाद कृपावाद, मनपरितन्त्र, लुटतन्त्र, मेरो गोरुके बाह्र आना अर्थात हामीले गरे कानुन अरु समान्य जनाताले गरे अपराध भन्ने शैलि, शत्ता र शक्तिमा बिराजमाहरुको हैकमवादले अब नेपाली जनमानसमा गणतन्त्र प्रति वितृष्णा उत्पन्न भएको छ । यस्तो परिस्थितिमा धेरै नेपालीहरूले राजतन्त्रलाई नै राष्ट्रिय एकता, गरिमा र स्थिरताको प्रतीक मानेर यसको पुनःस्थापनाको माग गर्न थालेका छन् ।
नेपाली समाजमा राजतन्त्रको प्रति अझै पनि एक प्रकारको भावनात्मक आबद्धता कायम छ । धेरै जनताले राजालाई देशको अभिभावकका रुपमा हेर्छन् । विशेषगरी गाउँगाउँमा रहेका जनताले राजालाई न्यायको प्रतीक, सामाजिक समरसताको प्रतिनिधि र राष्ट्रिय एकताको आधार मान्छन् । राजतन्त्रको अन्त्यपछि जनता अभिभावकविहीन भएको महसुस गर्न थालेका छन् । यसैले राजतन्त्रको पुनःस्थापनाको माग धेरै जनघाइमा उठेको हो ।
वर्तमानमा नेपालमा राजतन्त्रको पुनःस्थापनाको माग गर्ने आन्दोलनहरू बलियो रुपमा उठिरहेका छन् । यी आन्दोलनहरूले यो सन्देश दिएका छन् कि राजतन्त्र फिर्ता ल्याउनु नेपालको भविष्यका लागि अपरिहार्य छ । राजतन्त्रको पुनःस्थापनाले राजनीतिक स्थिरता ल्याउन सक्छ, भ्रष्टाचारलाई नियन्त्रण गर्न सक्छ र देशमा एकता र गरिमाको भावना फैलाउन सक्छ । त्येसैले राजतन्त्र फिर्ता ल्याउनु अपरिहार्य रहेको देखिन्छ ।
नेपालमा राजतन्त्रको पुनःस्थापनाको माग एक जटिल र बहुआयामी विषय हो । यसका पछाडि ऐतिहासिक, सामाजिक र राजनीतिक कारणहरू रहेका छन् । यद्यपि, राजतन्त्रको पुनःस्थापनाले देशमा स्थिरता ल्याउन सक्छ भन्ने आशा धेरै नेपालीहरूमा बलियो रुपमा कायम छ । गणतन्त्रको अवधिमा नेपालमा धेरै असफलताहरू भएका छन् । तर, राजतन्त्र फिर्ता ल्याउनु अपरिहार्य छ भन्ने कुरा सबैले स्वीकारेको छन । नेपालको भविष्य जति बढी जनताको इच्छामा आधारित हुनेछ, उति नै राष्ट्रिय एकता र स्थिरताका लागि राम्रो हुनेछ । तर, यसका लागि एक व्यापक राष्ट्रिय सहमति आवश्यक छ । भविष्यमा नेपालको राजनीतिक ढाँचा कस्तो हुन्छ, भन्ने कुरा त्यसैले निर्धारित हुनेछ जहाँ जनताको सहभागिता, सम्मान र स्थिरता सबैभन्दा महत्वपूर्ण हुने छ ।—योगेन्द्र प्रताप शाही
Add Comment