जुलाई ४, २०२३ अर्थात आषढ १९ बाट भगवान शिवको आराधना गर्ने महान् पर्व सुरु हुँदैछ । यस वर्ष श्रावण ५८ दिनको अर्थात् श्रावण महिना दुई महिना भगवान शिवको पूजा–आराधनाको हुनेछ । पवित्र महिना श्रावण जुलाई ४ अर्थात आषढ १९गतेदेखि सुरु भई अगष्ट ३१ अर्थात भाद्र १४ गतेसम्म चल्ने छ । यस अवधिमा जुलई १८ अर्थात श्रावण २ देखि अगष्ट १६ अर्थात श्रावण ३१ गतेसम्म आदिमास हुनेछ । त्यसैले यस वर्ष श्रावण महिना दुई महिनाको हुनेछ । धार्मिक मान्यता अनुसार देवशयनी एकादशीदेखि देवतानी एकादशीसम्म भगवान विष्णु योगनिद्रामा विराजमान हुन्छन् । यस्तो अवस्थामा ब्रह्माण्डको व्यवस्थापन भगवान शिवको हातमा रहन्छ । आदिमासका कारण यसपटक चातुर्मास चार महिनाको सट्टा पाँच महिनाको हुनेछ । श्रावण महिना भगवान शिवलाई अति प्रिय हसन्छ । हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार श्रावण महिना पाँचौं महिना हो ।
श्रावण महिनाको महत्वपूर्ण तिथीहरु
अत्याधिक महिनाका कारण यस वर्ष साउन महिना ५८ दिनसम्म रहनेछ । श्रावण महिना सुरु भएसँगै विभिन्न चाडपर्वहरू पनि सुरु हुन्छन् । श्रावण महिना जुलाई ४ अर्थात आषढ १९ गतेदेखि सुरु भई अगस्ट ३१ अर्थात भाद्र १४ गतेसम्म चल्ने छ । यस अवधिमा धेरै चाडपर्वहरू मनाइनेछ । जुलाई ६ अर्थात आषढ २१ गते संकष्टी चतुर्थी, जुलाई १३ अर्थात आषढ २८ गते कामिका एकादशी, जुलाई १५ अर्थात भाद्र ३० गते शिवरात्रि, जुलाई १७ अर्थात श्रावण १ गते श्रावण महिनाको अमावस्या, अगष्ट १९ अर्थात भाद्र २ गते हरियाली तीज, अगष्ट २१ अर्थात भाद्र ४ गते नागपञ्चमी, अगष्ट ३० अर्थात भाद्र १३ गतेमा रक्षाबन्धन मनाइनेछ ।
श्रावण महिनाको महत्व
हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार श्रावण महिना पाँचौं महिना हो । आषाढ समापन हुनासाथ श्रावण महिनाको कृष्ण पक्षको प्रतिपदा तिथिबाट पवित्र महिना साउन सुरु हुन्छ । यो महिनालाई श्रावण पनि भनिन्छ । श्रावण महिना भगवान शिवको सबैभन्दा प्रिय महिना हो । भोले भण्डारीको साउन महिनाप्रतिको प्रेमको पछाडि एउटा कथा छ, वास्तवमा श्रावण महिनामा माता पार्वतीले भगवान शिवलाई पतिको रूपमा प्राप्त गर्नको लागि कठोर तपस्या गरेकी थिइन्, जसका कारण भगवान शिवले प्रसन्न भएर माता पार्वतीलाई आफ्नो पत्निको रूपमा स्वीकार गरेका थिऐ । श्रावण महिनामा शिवलिंगको जलाभिषेक र रुद्राभिषेकको विशेष महत्व छ । श्रावण महिनाभर हरेक दिन भगवान शिवको पूजा गर्नाले मनोकामना छिट्टै पूरा हुन्छ । श्रावण महिनामा सोमबार व्रत, मासिक शिवरात्रि र कंवर यात्राको विशेष महत्व छ ।
श्रावणमा सोमवार व्रतको महत्व
यसपटक श्रावण महिना ५८ दिनसम्म रहनेछ । जसका कारण श्रावण महिनामा जम्मा ८ सोमबार व्रत बस्ने गरिन्छ । श्रावण महिनामा भगवान शिव छिट्टै प्रसन्न हुने र सबै मनोकामना पूरा गर्ने जनविश्वास भएकाले श्रावण महिनालाई भगवान शिवको पूजा गर्नका लागि उत्तम महिना मानिन्छ । श्रावण महिनामा हरेक दिन भगवान शिव र माता पार्वतीको पूजा गरिन्छ तर श्रावणको सोमबारको व्रत विशेष छ । शास्त्रमा सोमबार भगवान शिवलाई समर्पित गरिएको छ । यस कारणले श्रावण सोमबार महत्त्वपूर्ण छ ।
धार्मिक मान्यता अनुसार श्रावण महिनामा माता पार्वतीले भगवान शिवलाई पतिको रुपमा प्राप्त गर्न कठोर तपस्या गरेकी थिइन् । माता पार्वतीको कठोर तपस्याबाट प्रसन्न भएर भगवान शिवले उनलाई पत्नीको रूपमा स्वीकार गरेका थिए । यसरी माता पार्वतीको भगवान शिवसँग विवाह भएको थियो । त्यसैले श्रावण महिना भगवान शिव र माता पार्वती दुवैको प्रिय महिना हो । यस कारण श्रावण महिनामा पर्ने हरेक सोमबारको विशेष महत्व छ । श्रावण महिना र त्यसमा पर्ने सोमबार व्रत विवाहित महिला र अविवाहित युवतीका लागि विशेष मानिन्छ । श्रावणको सोमबारको दिन विवाहित महिलाहरूले दिनभर व्रत बसी भगवान शिव र माता पार्वतीको पुजा गरी आफ्ना पतिको दीर्घायु र समृद्धिको कामना गर्छन् । अर्कोतर्फ श्रावण सोमबार व्रत बस्दा अविवाहित युवतीहरूले भगवान शिवको पूजा–आराधना गरी आफूलाई उपयुक्त बेहुलाको कामना गर्छन् ।
श्रावणमा शिवको पूजा कसरी गर्ने ?
धार्मिक मान्यता अनुसार श्रावण महिनामा भोलेभण्डारीको पूजा र मन्त्र जप गर्नाले भगवान शिव प्रसन्न हुने गर्दछ । श्रावण महिनामा बिहान सबेरै उठेर नुहाएर सफा लुगा लगाउनुपर्छ । यसपछि आफ्नो घर नजिकै रहेको शिव मन्दिरमा जाने र भगवान शिवलाई गंगाजल, शुद्ध जल, दूध, दही, मह र उखुको रसले अभिषेक गर्ने । भोलेनाथको अभिषेक गर्दा ओम नमः शिवाय मन्त्रको निरन्तर जप गरिरहने । त्यसपछि शिवलिंगमा बेलपत्र, भांग, धतुरा र शमीपत्र आदि चढाउने । फलफूल चढाएपछि शिव चालिसाको पाठ गरी शिव आरती गर्ने । अर्कोतर्फ विवाहित महिलाले श्रावणको सोमबारको दिन व्रत बसी माता पार्वतीलाई सोह्र श्रृंगार चढाएर आफ्नो पति र परिवारको दीर्घायु, सुख र समृद्धिको कामना गर्छन् ।
यो पटक श्रावण दुई महिनाको किन ?
यस वर्ष श्रावण २ महिना रहने अर्थात् श्रावणमा ५८ दिनसम्म शिवको पूजा–आराधना गर्ने अवधि चल्नेछ । वास्तवमा श्रावण महिनामा अतिरिक्त महिना पर्ने भएकाले श्रावण महिना एकको सट्टा दुई महिनाको हुनेछ । १९ वर्षपछि श्रावण महिनामा आधिमास आउँदा फेरि यस्तो संयोग सिर्जना हुन्छ । यसपटक श्रावण महिनामा ९ सोमबार व्रत मनाइँदैछ । पहिलो सोमबार व्रत जुलाई १० अर्थात आषाढ २५ गतेमा हुनेछ । हिन्दू पञ्चाङ पर्व सौर्य महिना र चन्द्रमासका आधारमा गर्ने चलन छ । वैदिक शास्त्र अनुसार चन्द्रमास ३५४ दिनको हुन्छ भने सौर्य महिना ३६५ दिनको हुन्छ । यसरी यी दुईबीच ११ दिनको अन्तर छ । प्रत्येक ३ वर्षमा यो भिन्नता ३३ दिनको हुन्छ । यो ३३ दिनलाई अधिकारमास भनिन्छ । यसरी यसपटक श्रावण महिनामा अत्याधिक महिना हुने भएकाले श्रावण दुई महिना रहनेछ ।
भगवान शिवको पूजा आराधनाको विशेष महिना जुलाइ ४ अर्थात आषाढ १९ देखि सुरु भई रहेको छ भने जुलाइ १८ अर्थात श्रावण ३१ गतेदेखि अगष्ट १६ अर्थात श्रावण ३१ गतेसम्म अधिकामास हुनेछ । यस पछि, श्रावको बाँकी महिना सुरु हुनेछन् भने भाद्र १४ अर्थात ३१ अगस्त सम्म चल्नेछन् ।
श्रवण २०२३ अर्थात २०८० तिथि र शुभ समय
हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार प्रत्येक वर्ष श्रावण महिनाको कृष्ण पक्षको प्रतिपदा तिथीबाट जुलाई अर्थात श्रावण महिना सुरु हुन्छ । यस वर्ष श्रावण प्रतिपदा तिथी जुलाई ३ अर्थात आषाढ १८ गते साँझ ५ः०९ बजे प्रारम्भ भई जुलाई ४ अर्थात आषाढ १९ गते दिउँसो १ः३९ बजे समापन हुनेछ । उदयतिथिका दिन जुलाई ४ गते अर्थात आषाढ १९ गतेदेखि सुरु हुँदैछ । जुलाई ४ अर्थात आषाढ १९ गते बिहान ११ः५७ देखि १२ः५३ बजेसम्म अभिजित मुहूर्त हुनेछ, यो समयमा भगवान शिवको आराधना गर्नु फलदायी हुनेछ । यस बाहेक जुलाई अर्थात आषाढ महिना अत्यन्तै शुभ योग, इन्द्र योगमा सुरु हुन लागेको छ । यस योगमा पूजा गर्नु धेरै शुभ मानिन्छ ।
श्रावणमा भगवान शिवलाई के चढाउने र के नगर्ने ?
श्रावण महिना भगवान शिवको आराधना गर्न समर्पित छ । श्रावण महिनामा शिव मन्दिरमा भक्तजनको ठूलो भीड लाग्ने गर्दछ । शिवजीलाई प्रसन्न पार्न श्रावणमा जल, बिल्वको पात, नेभाराको फूल, धतुरा, भांग, चन्दन, मह, भस्म र जनेउ चढाउनुपर्छ । अर्कोतर्फ, शिव पुराणका अनुसार भगवान शिवलाई केही चीजहरू चढाउनु हुँदैन । भगवान शिवको पूजामा केतकीको फूल, तुलसीको दाल, बेसार, शंख जल, सिन्दुर, कुमकुम, नरिवल र भाँचिएको चामल कहिल्यै चढाउनु हुँदैन ।
Add Comment