हवाई रक्षा, ड्रोन–मिसाइल र साइबर आक्रमण : भारत–पाकिस्ताना चार दिने युद्ध

इस्लामाबाद । भारत र पाकिस्तानले चार दिन (मे ६ देखि १०) सम्म धेरै मोर्चामा लडेका छन् । दुई देशबीचको यो युद्ध चार दिन मात्र चलेको भए पनि यस अवधिमा धेरै नयाँ कुराहरू देखिए । दुवै देशले एकअर्कामाथि हवाई आक्रमण मात्र गरेनन्, साइबर आक्रमण मार्फत हानि पु¥याउने प्रयास पनि गरे ।

दुवै पक्षले सीमा नाघेर एकअर्काको भूभागमा गहिरो आक्रमण गरे । यसका लागि ड्रोन, मिसाइल र आधुनिक हतियार प्रयोग गरिएको थियो । दुवै देशमा यस्तो लडाई पहिलो पटक देखिएको हो । यद्यपि, भारतले पाकिस्तानका धेरैजसो आक्रमणहरूलाई विफल पार्न सफल भयो ।
एचटीको रिपोर्ट अनुसार, द्वन्द्वका क्रममा पाकिस्तानले ९०० किलोमिटर लामो सीमामा ३६ स्थानमा भारतमाथि आक्रमण गर्न टर्कीमा निर्मित ड्रोन प्रयोग गरेको देखियो ।

पाकिस्तानले पहिलो पटक चीनबाट प्राप्त गरेको जेएफ–१७ लडाकु विमान प्रयोग गरेर भारत विरुद्ध चिनियाँ निर्मित एी–१५ मिसाइलहरू प्रहार गर्यो । भारतले यसको प्रतिकार रुसबाट खरिद गरिएको एस–४०० वायु रक्षा प्रणालीबाट ग¥यो । भारतीय तर्फबाट जेट विमानबाट स्क्याल्प क्रुज मिसाइल र ह्यामर स्मार्ट हतियारहरू प्रहार गरिएको थियो। भारतले आतंकवादी लुकेका ठाउँहरूमा आक्रमण गर्न कामिकाजे ड्रोन प्रयोग ग¥यो । अपरेशन सिन्दूर अन्तर्गत, भारतले आफ्नो सिमाना भित्रबाट मिसाइल प्रहार गरेर पाकिस्तानका नौ स्थानहरू ध्वस्त पार्यो ।

नयाँ हतियारहरू, विशेष गरी एस–४०० को कारणले गर्दा हालैको द्वन्द्वमा भारतले पाकिस्तानमाथि अग्रता हासिल गरेको छ । दुवै पक्षबीच हतियार र सूचनाको हिसाबले झगडा भएको छ । भारतीय अधिकारीहरूले भने कि पाकिस्तानले आफूलाई पीडित र भारतलाई आक्रमणकारीको रूपमा चित्रण गर्न व्यापक गलत सूचना अभियान सुरु गरेको छ । पाकिस्तानले आफ्नो देशको मिडिया र सामाजिक सञ्जाल मार्फत भारतमा धेरै ठूला आक्रमणहरू गरेको झूट फैलाएको थियो ।

पाकिस्तानले भारतको एस–४०० प्रणाली नष्ट गर्ने, चण्डीगढमा रहेका गोलाबारुद डिपोहरू नष्ट गर्ने र सैन्य प्रतिष्ठानहरूमा आक्रमण गर्ने हल्ला फैलायो । यो केवल प्रचार मात्र थिएन बरु सैन्य र कूटनीतिक प्रतिक्रियाहरूलाई प्रभाव पार्ने रणनीतिक प्रयास पनि थियो । यस लडाईंमा दुबै देशहरूमा डिजिटल आक्रमणहरू पनि भए । यस अवधिमा, पाकिस्तान र भारत दुवैबाट धेरै ट्विटर खाता र वेबसाइटहरू ह्याक गरिएको आरोप लागेको थियो ।

यो भारत–पाकिस्तान लडाईमा डिपफेक भिडियोहरू पनि देखा परे । एआई–उत्पन्न गरिएको भिडियोमा भारतका विदेशमन्त्री एस जयशंकरले माफी मागेको देखाइएको छ। पाकिस्तानमा यो देखाएर भनियो कि भारत डराएको छ । भारतको पीआईबी तथ्य जाँच इकाईले यसलाई पूर्णतया नक्कली र झूटो भनेको छ । पाकिस्तानी सेनाका अधिकारी अहमद शरीफ चौधरीको एउटा नक्कली भिडियो पनि भाइरल भयो, जुन नक्कली थियो । विगत सात दशकमा धेरै पटक भिडेको भारत र पाकिस्तानबीचको युद्धमा यो सबै नयाँ थियो ।—नभाटा