गर्मीको कहर : एक हजारभन्दा बढी हजयात्रीको मृत्यु, हजयात्रीको मृत्यु हुँदा साउदी अरेबियामा मात्रै किन दाहसंस्कार ?

नई दिल्ली, असार ७ । चर्को गर्मीमा आयोजित हजयात्रामा मृत्यु हुनेको संख्या १ हजार नाघेको छ । तीमध्ये आधाभन्दा बढी दर्ता नभएका भक्त थिए । एएफपीका अनुसार वार्षिक तीर्थयात्राका क्रममा लगभग १० देशले १,०८१ जनाको मृत्यु भएको रिपोर्ट गरेका छन् । मृतक तीर्थयात्रीको दाहसंस्कारको प्रक्रिया सुरु भएको छ । नियम अनुसार उनको साउदी अरबमा मात्रै अन्त्येष्टि भइरहेको छ ।

एएफपीका अनुसार साउदी अरबका एक कूटनीतिज्ञले बुधबार हज यात्राका क्रममा ६८ जना भारतीय नागरिकको मृत्यु भएको बताएका छन् । “हामीले करिब ६८ जनाको मृत्यु भएको पुष्टि गरेका छौं,“ उनले नाम न छाप्ने सर्तमा भनेका छन् । केहीको प्राकृतिक कारणले मृत्य भए छ । हामीसँग धेरै वृद्ध तीर्थयात्रीहरू पनि थिए र हाम्रो अनुमान अनुसार मौसमको कारणले मृत्यु भएको हुन सक्छ ।’ हज इस्लामको पाँच स्तम्भहरू मध्ये एक हो र सबै मुस्लिमहरूले कम्तिमा एक पटक हज गर्नुपर्छ ।

हजको समय चन्द्रमा इस्लामिक क्यालेन्डर लुनारले निर्धारण गरेको छ, यो वर्ष फेरि चर्को गर्मीमा परेको छ । राष्ट्रिय मौसम विज्ञान केन्द्रले मक्काको ग्रान्ड मस्जिदमा यस हप्ताको उच्चतम तापमान ५१.८ डिग्री सेल्सियस (१२५ फरेनहाइट) रेकर्ड गरेको छ । हजको समयमा तीर्थयात्रीहरू भीड, रोग, वा गर्मी एक्सपोजरबाट कुचिएको लगायत धेरै कारणहरूले मर्छन् । यसपटक धेरैको मृत्युको कारण कीर्तिमानी गर्मी रहेको बताइएको छ । यद्यपि साउदी अरेबियाले आधिकारिक रूपमा मृत्युको रिपोर्ट गरेको छैन, यसले आइतबार मात्रै ’अत्यन्त गर्मी’ को कारण २,७०० भन्दा बढी मानिसहरूको हताहत भएको रिपोर्ट गरेको छ ।

बिहीबार रिपोर्ट गरिएको नयाँ मृत्युहरूमा ५८ इजिप्टियनहरू सामेल छन्, एएफपीका अनुसार एक अरब कूटनीतिज्ञले भने । उनका अनुसार मृत्यु भएका ६५८ इजिप्टीमध्ये ६३० जना दर्ता नभएका तीर्थयात्री थिए । कूटनीतिज्ञले इजिप्टका तीर्थयात्रीहरूको मृत्युको मुख्य कारण गर्मी हो, जसले उच्च रक्तचाप र अन्य समस्याहरूसँग सम्बन्धित जटिलताहरू निम्त्याउँदै आएको बताए । प्रश्न उठ्छ कि हजको क्रममा तीर्थयात्रीको मृत्यु भएमा शव उसको देश पठाइन्छ कि साउदी अरबमा नै अन्तिम संस्कार गरिन्छ । बीबीसीको रिपोर्टका अनुसार साउदी अरेबियाको हज सम्बन्धी कानूनमा हजको क्रममा कुनै व्यक्तिको मृत्यु भएमा उनको शव देश पठाइने छैन भन्ने स्पष्ट उल्लेख छ । उनको साउदी अरबमै अन्त्येष्टि गरिन्छ ।

हज यात्राको लागि तयारी गर्दा, प्रत्येक व्यक्तिले हजसँग सम्बन्धित आवेदन फारममा हस्ताक्षर गर्दछ । साउदी अरेबियाको जमिन वा आकाशमा उनको मृत्यु भएमा उनको शव त्यहीँ गाडिने उल्लेख छ । उनको परिवार वा आफन्तबाट कुनै आपत्ति स्वीकार गरिने छैन । साउदी अधिकारीहरूले मृतक तीर्थयात्रीहरूलाई गाड्ने प्रक्रिया सुरु गरेका छन्, जसमा शव सफा गर्ने, सेतो कपडामा बेरेर छुट्टै चिहानमा गाड्ने समावेश छ, दुई कूटनीतिज्ञहरूले बिहीबार एएफपीलाई भने । एक कूटनीतिज्ञले भने, ‘शवको दाहसंस्कार साउदी अधिकारीहरूले गर्छ । तिनीहरूको आफ्नै प्रणाली छ, त्यसैले हामी त्यसलाई पछ्याउँछौं ।’

उनले आफ्नो देशले मृतकका आफन्तजनलाई सकेसम्म जानकारी गराउन काम गरिरहेको बताए । दोस्रो कूटनीतिज्ञले भने कि मृत्युको संख्या, विशेष गरी इजिप्टमा, जहाँ धेरै मानिसहरू मरेका छन्, धेरै परिवारहरूलाई समय भन्दा पहिले सूचित गर्न असम्भव हुनेछ । प्रत्येक वर्ष हजारौं तीर्थयात्रीहरूले अनियमित माध्यमहरू मार्फत हज गर्ने प्रयास गर्छन् किनभने उनीहरूले आधिकारिक हज भिसाको लागि प्रायः महँगो प्रक्रियाहरू वहन गर्न सक्दैनन् । बुकिङ नगरिएका ती तीर्थयात्रीहरूका लागि जोखिम बढी हुन्छ । यी व्यक्तिहरूले हज मार्गमा साउदी प्रशासनले उपलब्ध गराएको एयर कन्डिसन सुविधा प्रयोग गर्न पाउँदैनन् । यस महिनाको सुरुमा, साउदी अधिकारीहरूले भने अनुसार उनीहरूले हज अघि मक्काबाट सयौं हजार अपरिचित तीर्थयात्रीहरूलाई निष्कासन गरेका थिए, तर धेरैले गत शुक्रबार सुरु भएको मुख्य अनुष्ठानमा भाग लिएको देखिन्छ ।-जी न्यूज